Tusschen deze twee voegwoorden van vergelijking bestond oorspronkelijk dit verschil, dat alleen dan gebruikt werd na den vergrootenden trap en na anders, ander, nergens, nooit, niets en niemand. Er zijn echter goede schrijvers, die dezen regel niet volgen, evenmin als de beschaafde spreektaal zulks doet, die bijna uitsluitend als gebruikt.

Deze tijdaanduidende voegwoorden verschillen in zoover, dat als op de toekomst, toen op het verleden betrekking heeft. Als gij komt, zal ik u de zaak meedeelen. Toen hij kwam, was het reeds te laat. (Af te keuren, als verouderd, is het gebruik van als met betrekking tot het verledene, wat intusschen bij goede schrijvers wel eens voorkomt. „Ik was bezig mij te verlustigen in het denkbeeld, hoe goed alles bij mijn oom in de verf was, als de "plaatsdeur openging en Keesje verscheen")

Voorwaardelijke voegwoorden. Als en wanneer waren oorspronkelijk voegwoorden van tijd, doch beteekenen thans vaak ongeveer hetzelfde als indien, dat uitsluitend voorwaardelijk voegwoord is. Alle drie laten, evenals zoo, de verwezenlijking der voorwaarde in het midden. Het verschil tusschen deze vier voegwoorden bestaat vooral in het gebruik. Indien is het meest gewone woord in de schrijftaal, als en wanneer worden vooral gehoord in de spreektaal, terwijl zoo bijna geheel beperkt is tot de dichterlijke of verheven taal. In geval dat en bijaldien geven, hoewel zwak, te kennen, dat de verwezenlijking der voorwaarde volstrekt niet vast staat, m. a. w. niet zeer waarschijnlijk is. Mits is onder uitdrukkelijk beding, dat de gestelde voorwaarde vervuld worde. Ten ware en tenzij beteekenen: indien het niet zij (ware) en leiden dus meer een beperkenden, dan wel een voorwaardelijken zin in. Als zij maar de uwe wordt, dan zult gij wel tevreden zijn. Indien ik van mijn lenen trouw, uit Wijnsberg neem ik vast een vrouw. Dan zullen we eerst tot macht, tot eer, tot aanzien steigeren, wanneer we aan hooger macht geen onderwerping weigeren. In geval ik meegaan mag, zal ik blijde zijn. Ik zou dezen maatregel toejuichen, bijaldien hij uitvoerbaar ware. Zoo zij konden, hoe zouden zij zich op den grappenmaker wreken! Zoo ik hem kwaad kan doen, zal ik het niet nalaten. Ferdinand mag meeloopen, mits hij niet luistere. Ik mag mij aan niemand eertrouwen, tenzij ik wete aan wien.