Iemand, die iets kwaads gedaan heeft, in zijn macht krijgen. Betrappen is eigenlijk in de trappe of val loopen, en duidt dus een op listige wijze bemachtigen aan, op het oogenblik dat de daad gepleegd wordt. Verrassen geeft te kennen, dat men den kwaaddoener te vlug geweest is, zoodat hij niet heeft kunnen ontkomen. Vangen geeft te kennen, dat vóór het grijpen eenige poging om te ontkomen heeft plaats gehad, terwijl vatten de bloote daad van grijpen aanduidt. Eindelijk betrapte hij den dief. Wij hebben hem verrast; hij kon dus niet ontkennen. Ik ving den nachtelijken bezoeker nog net door hem bij een pand van zijne jas te grijpen. Door den dienaar der gerechtigheid is de booswicht gevat en in verzekerde bewaring gebracht.

Wanneer iets nieuw of onverwacht voor ons is, of anders uitkomt dan wij verwacht hadden, dan verwondert het ons. Is onze verwondering buitengewoon groot, dan verbaast het ons. Is hetgeen onze verwondering gaande maakt, vergezeld van iets raadselachtigs, dan zoggen wij, dat het ons bevreemdt. Treft ons iets aangenaams dat een sterken indruk op ons maakt, zonder dat wij het nog verwachtten of er op voorbereid waren, dan verrast het ons. Het verwondert mij, dat het van daag niet geregend heeft. Zijne koelheid verbaasde mij evenzeer, als zijne geheimzinnigheid mij bevreemdde. Het bezoek van mijn vriend heeft mij verrast.

Tot iemand komen of zich van iets meester maken, zonder dat de persoon, die er het voorwerp van is, of te wiens nadeele het geschiedt, zulks van te voren vermoedt. Bij verrassen heeft men meer de snelheid op het oog, waarmede het geschiedt; bij overrompelen het onverwachte en het onaangename voor den persoon, die overrompeld wordt, terwijl overvallen ook eene zekere mate van heftigheid der beweging veronderstelt. Terwijl bij overvallen het plotselinge op den voorgrond staat, wordt overrompelen meer gebezigd voor een over vallen, waarvan eene verwarring het gevolg is, met welke verwarring de aanvaller zijn voordeel tracht te doen. Zie bespringen.

Onverwachts aanvallen.

Bij verrassen komt vooral de snelheid uit, waarmee de onverwachte aanval geschiedt. In den regel wordt een of andere krijgslist gebruikt, waarop dus de vijand niet gerekend heeft, zoodat hij zich moet overgeven. (Ras = snel.) Het vijandelijk convooi werd door een paar in hinderlaag liggende Boeren verrast.

Overvallen ziet meer op de heftigheid, men zou haast zeggen de onbesuisdheid, waarmee de onverwachte aanval geschiedt, zoodat de aangevallene voor een goed deel weerloos is. Toch kan hij misschien nog den aanval afslaan, wat verrassen niet onderstelt. De vijand werd bij nacht overvallen en verloor vele dooden. Figuurlijk: Wij werden door den regen midden op de heide overvallen.

Overrompelen heeft het bijdenkbeeld, dat door den onverwachten aanval verwarring ontstaat; de aangevallene weet dus niet, wat te doen, en zoo maakt de aanvaller zich des te zekerder van hem meester. De Utrechtsche Patriotten trachtten in den nacht van 29 op 30 Juli 1787 het paleis Soestdijk te overrompelen, maar de bezetting werd nog tijdig gewaarschuwd.

Deze woorden duiden aan, dat iets ons vreemd toeschijnt.

Wat anders uitkomt, dan wij verwacht hadden, of wat

nieuw, onbegrijpelijk of onverwacht voor ons is, verwon-

dert ons. Het verwondert mij, dat hij met zulk weer nog gekomen is. (Het is anders, dan wij verwacht hadden.) Het verwondert een kind dat de magneetnaald altijd naar het noorden wijst. (Een natuurkundige vindt het zeer gewoon, maar een kind begrijpt het niet.) Het verwonderde hem, zijn vriend daar aan te treffen. (Het was voor hem onverwacht.)

Is onze verwondering zeer groot, dan spreekt men van verbazen. Hij had mij stellig beloofd thuis op mij te wachten; het verbaasde mij dan ook niet weinig, dat hij bij mijn komst reeds vertrokken was.

Is er in hetgeen ons verwondert, iets vreemds (onverklaarbaars of raadselachtigs) gelegen, dan gebruikt men bevreemden; het heeft dus in den regel een onaangename bijbeteekenis. He bevreemdde mij zeer, dat hij zoo teruggehouden tegenover mij was; ik kon ten minste niet vermoeden, dat ik hem iets misdaan had.

Verrassen daarentegen gebruikt men, als het onverwachte ons aangenaam aandoet. De onverwachte bevordering heeft mij zeer verrast. (Men zegt wel: de dieven werden verrast, maar dan heeft verrassen de beteekenis van overvallen, en is dus geen synoniem van de bovenstaande woorden: zie overrompelen.)