Nieuws

Gewoon krijgt voorrang

12 april 2024
Synoniemen.net wordt nog gewoner. Voortaan staan synoniemen voor een specifieke betekenis van een woord niet meer in alfabetische volgorde, maar met de gewoonste woorden eerst. Hoe waarschijnlijker dat iemand het woord kent, hoe eerder het opduikt in de lijst.

In 2013 deed het Centrum voor Leesonderzoek van de Vakgroep Experimentele Psychologie van de Universiteit Gent onderzoek (onder andere) naar welke woorden mensen wel of niet kennen. Op Synoniemen.net is er destijds nog naar vrijwilligers voor geworven. Uit het onderzoek is een lijst voortgekomen met voor elk woord hoe waarschijnlijk het wordt herkend in respectievelijk Nederland en België.

De synoniemen voor iedere betekenis staan voortaan volgens die rangorde van waarschijnlijkheid geordend, waarbij voor bezoekers vanuit België de Belgische waarschijnlijkheden worden gebruikt en voor alle andere bezoekers de Nederlandse. Woorden die niet in het onderzoek zaten moeten ook ergens worden geordend en daarvoor heb ik voorlopig redelijk arbitrair een waarde van 70% gekozen.

Je kunt zelf kiezen welke volgorde je wilt, met ook de optie alfabetisch (zoals vroeger).

Je wordt een beetje onnavolgbaarder

5 mei 2023
Bevrijding, toegegeven op een schaal onvergelijkbaar met wat we vandaag vieren, maar bevrijding niettemin: Synoniemen.net is sinds 1 mei 2023 vrij van Google Analytics en Google Fonts.

De reden voor die verandering is simpel: beide waren niet echt nodig. Wat voor mezelf nuttig is aan bezoekersstatistieken, kan ik prima op minder drastische manieren verzamelen dan met Google Analytics, waarvan het meer en meer twijfelachtig is of het te gebruiken is in overeenstemming met EU-privacyregels. Er zijn in mijn specifieke geval technische en performance-redenen om lettertype-bestanden niet zelf te hosten, maar Google Fonts blijkt gemakkelijk vervangbaar door Bunny Fonts, een aan Google Fonts analoge dienst van het Sloveense CDN Bunny, dat in tegenstelling tot Google wel expliciet stelt niet aan tracking te doen.

Ook maar meteen het slechte nieuws: voor een deel van de advertenties op de site vindt nog altijd tracking plaats (dat wil zeggen: alleen voor wie ermee heeft ingestemd). Zou het geen bevrijding zijn als we daar ook zonder zouden kunnen? Iedereen die een ad-blocker gebruikt, kan het al ervaren. Ik zal de laatste zijn die daar een probleem van maakt. De inkomsten die de site overeind houden, (hier volgt het bekende refrein) moeten dan wel ergens anders vandaan komen. Dat kan als meer mensen doneren.

De privacy-verklaring op de site is overeenkomstig de veranderingen aangepast.

Vrees het cyrillisch niet

2 april 2022
Synoniemen.net kijkt niet op een alfabet meer of minder. In Europa alleen, zelfs binnen de EU, zijn al minstens drie verschillende schriftsoorten in gebruik. Daar hoeft niemand bang van te worden. Gisteren, niet geheel toevallig 1 april, veranderde de site even in Сiнонiмен.нет. Elke paar seconden werd een woord op de resultaatpagina omgezet naar een spelling met letters van het cyrillische alfabet, specifiek de Oekraïense variant ervan. Die verschilt op een paar punten van de Russische, Bulgaarse, Belarussische, enzovoort. In het Russisch zou het Синонимэн.нэт geweest zijn. Het schijnt best een sympathieke taal te zijn, dat Oekraïens, maar veel mensen zien het verschil niet tussen wat Oekraïens is en wat Russisch. Dat leidt tot allerlei complicaties. Vrees kortom het cyrillische schrift niet: het kan zomaar Oekraïens blijken (of zoals in dit geval, gewoon Nederlands in een ietwat alternatieve spelling).

Niet iedereen vond meteen de link onderaan iedere pagina waarmee je de site weer van de cyrillische ... speciale operatie kon ontdoen. Misschien had dat duidelijker gemogen. Ik moest een balans vinden tussen gebruikers niet in de weg zitten en niet meteen de grap weggeven.

Er bestaan geen regels of conventies voor het spellen van Nederlandse woorden met cyrillische letters en zelfs al zouden die er zijn geweest, dan nog was automatische getrouwe omzetting niet zo makkelijk geweest, dus ik heb me uit noodzaak wat vrijheden veroorloofd. Toch zal het voor wie cyrillisch leest, hopelijk te begrijpen zijn. En voor wie nog geen cyrillisch kan lezen, is het een mooie oefening. :p

Wat doen we volgend jaar? Γρικσ? of toch გეორგის?

Voor wie het gemist heeft of er geen genoeg van kan krijgen, is de 1 aprilmodus nog een tijdje beschikbaar via deze link: https://synoniemen.net?1april

Vijftien jaar

23 augustus 2021
Vandaag bestaat Synoniemen.net vijftien jaar. De website is daarmee net een jaartje jonger dan tijdgenoten zoals Youtube en Google Maps. Vijftien jaar is op internet een eeuwigheid. De iPhone bestond nog niet, Windows XP was alomtegenwoordig en Pluto was nog gewoon een planeet. Dertig jaar geleden kwam voor het eerst een browser voor het algemene publiek beschikbaar en voor meer dan de helft van die tijd al kan je Synoniemen.net ermee raadplegen.

Ik hoef er niet omheen te draaien: toen ik 15 jaar geleden begon met bouwen, had ik nauwelijks benul van waar ik mee bezig was, in meer dan een opzicht. Het blijkt dat je juist met naïef optimisme (en het juiste gereedschap) soms toch een heel eind kunt komen. Ook de timing was gelukkig. En uiteindelijk zijn veel van de veranderingen, die de bruikbaarheid van de site gaandeweg hebben verbeterd, te danken aan jullie: de gebruikers. Jullie hebben me keer op keer op fouten gewezen en welkome suggesties gedaan. Door steeds maar woorden op te vragen die niet in de synoniemendatabank zaten, leverden jullie me hele lijsten met kandidaatwoorden aan, die ik met enige regelmaat met de daarbij behorende synoniemen blijf toevoegen. Jullie hebben de site bij anderen onder de aandacht gebracht. Het blijft voor mij een merkwaardig besef, dat inmiddels een hele generatie is opgegroeid met de site.

Dank daarvoor. Ik beschouw het als een voorrecht om de site nog lang voort te zetten. Op naar de volgende vijftien!

Doneren mag

27 augustus 2020
Synoniemen.net accepteert vanaf nu donaties. Naarmate de opbrengst uit donaties groeit, zullen pagina's steeds eerder in een bezoek reclamevrij zijn. Bij voldoende opbrengst zullen advertenties geheel verdwijnen, hopelijk voorgoed.

Lees meer over het hoe en waarom.

Woorden ontwarren

23 juni 2020
Het Verwarwoordenboek van Jan Renkema (bekend van De Schrijfwijzer) is eigenlijk een ontwarwoordenboek. Het behandelt woordparen met een onduidelijk betekenisverschil (afgunst/jaloezie), een stijlverschil (kooplieden/kooplui), woorden die niet echt verschillen (direct/gelijk/meteen), voorzetsels (gek op, gek met, gek van), klassiekers (hen/hun) en spellingkwesties (tenslotte/ten slotte).

Op de resultaatpagina's voor woorden die Renkema in zijn boek bespreekt, toont Synoniemen.net voortaan een directe hyperlink ernaar.

WikiWoordenboek een tandje opgeschroefd

6 april 2020
Voor woordvertalingen maakt Synoniemen.net onder andere gebruik van het WikiWoordenboek, voortaan met meer bruikbare resultaten. De omvang van het aantal vertalingen in de verschillende taal-edities van het WikiWoordenboek (in het Engels "Wiktionary") verschillen nogal. Voor sommige taalparen is die te karig om goed bruikbaar te zijn. Vanaf nu toont Synoniemen.net daarom bij WikiWoordenboek-resultaten, behalve directe vertalingen, woorden in de doeltaal, die net als de zoekterm gevonden worden als een vertaling van een woord in een derde taal, welke taal dat dan ook is. Dat klinkt als 'linke boel', maar in de praktijk werkt het meestal prima, zeker als meerdere tussenliggende talen hetzelfde resultaat geven, al blijft een slag om de arm natuurlijk wel geboden.

Resultaten staan in volgorde van betrouwbaarheid. Eerst vetgedrukt de directe vertalingen, daarna volgen de indirecte, eerst die woorden die het vaakst gevonden zijn (d.w.z. bij meer tussenliggende talen). Door de muis over een woord te plaatsen (of op mobiel of tablet het woord aan te raken), verschijnt een overzicht van talen en betekenissen waarin het getoonde woord en de zoekterm beide als vertaling gevonden zijn.

Klemtoon wanneer het uitmaakt

27 november 2019
Klemtoon doet er soms toe. Daarom toont synoniemen.net die nu vaker. Voor sommige Nederlandse woorden verschilt de betekenis ervan naargelang waar de klemtoon ligt. Voorbeelden daarvan zijn 'ondergaan', 'bedelen' en 'voorkomen'. De groep is weliswaar klein, maar er zitten wel veel voorkomende (zie je wel) woorden bij. Tot nu toe werd op synoniemen.net alleen de klemtoon vermeld bij de woordenboekdefinities, maar niet bij de sets met synoniemen, zodat gebruikers zelf moesten gissen of het in een bepaalde betekenis om 'óndergaan' of juist om 'ondergáán' gaat.

Voor dit soort woorden toont de site voortaan een klemtoonindicatie zowel wanneer ze optreden als trefwoord van een set synoniemen, als wanneer ze optreden als onderdeel van een set synoniemen bij een trefwoord. Ook voor exotische woorden of andere woorden waarvoor zich de klemtoon moeilijk laat raden, zullen op den duur klemtoonindicaties worden toegevoegd.

Om dit alles mogelijk te maken, zonder de database-structuur veel complexer te maken, waren wat grondige aanpassingen onder de motorkap nodig. Die zorgen er nu wel voor dat het in de toekomst makkelijker wordt om bepaalde labels of kenmerken aan specifieke woorden binnen een set te hangen. Dat gaat allicht voor nog meer nuttigs gebruikt worden.

Synoniemen.net heeft iets recht te zetten

2 april 2019
Gisteren, niet toevallig 1 april, had de een of andere grappenmaker de tekstregels op synoniemen.net een paar graden gekanteld. Maar ik wil voor de rest van het jaar geen scheve gezichten, dus vanaf nu staan de regels weer netjes in het gelid.

Voor wie er net aan begon te wennen, bestaat de komende dagen nog de mogelijkheid om de 1-aprilmodus (voor de duur van een browsersessie) weer in te schakelen door de volgende URL te bezoeken: https://synoniemen.net/?1april

Met deze URL maak je de 1-aprilmodus weer ongedaan: https://synoniemen.net/?geenapril.

Saaie technische update

28 september 2017
Vandaag een saaie technische update, die zich voor de leek laat samenvatten als: synoniemen.net is nu veiliger, moderner en in de meeste gevallen sneller. De oplettende gebruikerd heeft het mogelijk al gezien: de URL van synoniemen.net heeft voortaan een extra s-je na 'http': 'https://synoniemen.net' en browsers tonen er een geruststellend pictogrammetje van een slotje naast. Vanaf de oude URL wordt automatisch doorgestuurd naar de nieuwe.

Voor een site als synoniemen.net, zonder inlog-optie of persoonlijke data, lijkt een beveiligde verbinding misschien een luxe. Toch biedt het voordelen: de zekerheid dat de pagina altijd precies in je browser aankomt zoals die door de server is verstuurd. Ook is een beveiligde verbinding een voorwaarde voor nieuwe functionaliteit die ik op den duur aan de site wil toevoegen. Dankzij de beveiligde verbinding kon ik bovendien meteen het verbindingsprotocol een stapje opvoeren van HTTP 1.1 naar HTTP/2. Met name daar zit winst: een beveiligde verbinding kost weliswaar bij het eerste bezoek aan een site eenmalig een klein beetje extra tijd, maar daarna zorgt HTTP/2 ervoor dat alle losse elementen van een website veel sneller tegelijk kunnen worden geladen.

Charivarius' Een ander woord

18 april 2017
Dit boekje stond al een poosje bij mij in de kast. Voortaan vind je de inhoud ook op synoniemen.net.

Onder het pseudoniem Charivarius (uitgesproken als Sjarivarius) gold Gerard Nolst Trenité (1870-1946) voor de Nederlandse taal jarenlang als 's lands schoolmeester. De term tante betje bijvoorbeeld, voor een stijlfout waarbij in de tweede hoofdzin van een samengestelde zin ten onrechte onderwerp en persoonsvorm in omgekeerde volgorde staan, hebben we aan hem te danken. Hij introduceerde haar in het vaak herdrukte Is dat goed Nederlands. In academische kringen was soms weinig bijval voor de stelligheid waarmee hij bepaalde taalverschijnselen afkeurde. En hier en daar heeft Charivarius het ook domweg van de geschiedenis verloren.

Toch is met zijn synoniemen-suggesties in Een ander woord voor het overgrote deel niets mis, al kon hij ook hierin zijn schoolmeestersneigingen niet altijd even goed onderdrukken. Voor woorden in zijn lijst toont synoniemen.net voortaan alle door Charivarius aangedragen alternatieven. Waar nodig zijn de woorden stilzwijgend omgezet naar hedendaagse spelling.

Meer alternatieven voor onnodig Engels

4 april 2017
Voortaan draagt synoniemen.net meer alternatieven aan voor onnodig gebruik van Engelse woorden. Met dank, voor de toestemming en de data, aan Paul Uljé van Stichting Nederlands, toont de site voor woorden die mogelijk onnodig Engels zijn, resultaten uit de Woordenlijst overbodig Engels Op-en-Top Nederlands, die voorts te doorzoeken is op vindpunt.nl. Voorheen toonde de site resultaten uit een (stukken summierdere) verre voorloper daarvan, de 'Woordenlijst 2400 × liever Nederlands'.

Synoniemen.net heeft een zusje!

30 januari 2017
We hebben iets nieuws gebouwd: Ensyns is een hulpmiddel om de juiste Engelse woorden te vinden. Het biedt Engelse synoniemen en andere woorden die verwant zijn aan je Engelse zoekterm: woorden met een bredere of nauwere betekenis, tegengestelde, vertalingen naar andere talen (vooralsnog alleen Nederlands en Pools) en net als synoniemen.net, met een grafische weergave van de woordverbanden.

Anders dan synoniemen.net, is Ensyns niet gebaseerd op een eigen synoniemendatabase. De resultaten op Ensyns komen onder andere uit Princeton Wordnet, Roget's Thesaurus en Moby Project Thesaurus. Voor koppelingen naar andere talen maakt het gebruik van open synoniemenlijsten die zijn aangesloten op het Open Multilingual Wordnet. Voor het Nederlands is dat Open Dutch Wordnet.

Indirect betekent dit ook nieuws voor synoniemen.net: wie voortaan vertalingen van het Nederlands naar het Engels zoekt (zoals dit voorbeeld), krijgt bovenaan, als die er zijn, eerst de resultaten van Ensyns getoond.

Aangezien Ensyns pas nieuw is, is hier en daar nog niet alles even gepolijst. We zijn nog bezig met de laatste finesses. In het bijzonder zullen we vertalingen voor flink meer talen toevoegen.

Nieuwe opmaak en web-app

22 mei 2015
De inhoud steekt voortaan in een nieuwe jas. Op grotere schermen zijn de veranderingen niet al te ingrijpend, met een groter lettertype en verbeterd gebruiksgemak als voornaamste nieuws. Maar de hoofdmoot van het goede nieuws is voor op het smallere scherm: je tablet of mobieltje. De opmaak schikt zich nu naar elk schermformaat en de site laat zich beter bedienen met de vingers.

Op een iPad, iPhone, Android-toestel of -tablet kun je bovendien met een paar tikken een pictogram van Synoniemen.net als web-app toevoegen aan je startscherm. De website functioneert daarmee nu vrijwel hetzelfde als een normale app.

Bij zo'n omvangrijke wijziging is haast onvermijdelijk dat er fouten insluipen. Ik kan simpelweg niet elk gebruiksscenario testen. Mocht je problemen met de nieuwe layout ondervinden, laat het dan weten. Vermeld dan graag wat voor apparaat, welk besturingssysteem en welke browser en browserversie je gebruikt. Dit scheelt me veel zoeken bij het verhelpen. Ook een screenshot van het precieze probleem is welkom.

Gesleutel aan de grafische weergave

1 mei 2015
Vóór het grote werk (meer daarover binnenkort) eerst een kleine update. Grafische weergave werkt nu ook in Internet Explorer 10 en nieuwer. Door een bug in die versies waren de pijlen tussen verschillende nodes niet zichtbaar. Via een omweg wordt dat probleem nu omzeild. Tegelijk verdwijnt de oude java-versie van de grafische weergave definitief. Er bestaat nauwelijks nog een excuus om Internet Explorer 8 of ouder te gebruiken en ontbrekende ondersteuning daarin voor de nieuwe weergave was tot nu de enige reden voor handhaving.

Grafische weergave vernieuwd

5 oktober 2012
Ik heb een nieuwe versie van de grafische weergave van woordverbanden geklust. De oude bouwde ik destijds in Java, een technologie die kampt met steeds meer veiligheidslekken en waarvan de houdbaarheid op het web zo stilaan voorbij is.

De nieuwe rust op hedendaagsere technische grondslagen: SVG en Javascript. Een moderne browser is daarvoor aangeraden. Internet Explorer 8 en ouder worden niet ondersteund, omdat dit technisch onmogelijk bleek. Graag hoor ik ervan, mocht iemand het tegendeel kunnen bewijzen, d.w.z. D3.js onder IE<9 werkend kunnen krijgen. Om op terug te kunnen vallen blijft de oude versie vooralsnog beschikbaar. Zoals immer zijn alle reacties welkom.

Nieuwe server

11 november 2011
De website draait vanaf vandaag op een nieuwe server. De oude kookte al een tijdje over op drukke momenten, met verfoeilijke '500 Internal Server Error'-meldingen tot gevolg. Ik ben bezig om hier en daar nog wat losse eindjes aan elkaar te knopen. Ook de cache is zich nog aan het vullen. In de komende uren en dagen zal de performance van de server dus nog beter worden. Mocht iets niet (meer) werken: schuw niet om het te melden.

Nog meer extra's

3 maart 2011
Er komen steeds meer informatiebronnen voor de Nederlandse taal online beschikbaar. Nu kun je weer doorklikken naar twee nieuwe vanaf iedere resultaatpagina:

Het Algemeen Nederlands Woordenboek (ANW) is een corpusgebaseerd, digitaal woordenboek van het eigentijdse Nederlands in Nederland en Vlaanderen. Het ANW is een woordenboek in ontwikkeling en nog verre van compleet, maar er is een voorproefje met ruim 22.000 woorden online. Omdat het ANW vooral woorden bevat die niet in het WNT staan, wordt een koppeling naar het ANW alleen op resultaatpagina's getoond als het gekozen trefwoord niet in het WNT voorkomt.

De Etymologiebank biedt informatie over de oorsprong van woorden. De informatie is afkomstig uit twintig etymologische, thematische, dialect- en idioomwoordenboeken. In de komende tijd zullen er nog meer bronnen aan worden toegevoegd.

Externe koppelingen opgefrist

1 maart 2011
Door een kwalijke combinatie van linkrot en dikke vingers werkte een drietal externe koppelingen onder het kopje 'Zoeken bij andere sites' onderaan resultaatpagina's niet meer. Met streng doch rechtvaardig ingrijpen heb ik alles weer netjes verbonden. Koppelingen naar het woordenboek van Muiswerk, de parafrases van Lingo24 en de context-analyses van de Universität Leipzig zijn nu volledig genezen verklaard.

Natuurlijk kon ik het weer niet laten om ook meteen iets nieuws toe te voegen. Uit het NWO-onderzoeksproject Question Answering for Dutch using Dependency Relations is een aantal voorbeeldpresentaties voortgekomen, waarin woordverwantschappen op een soortgelijke wijze worden weergegeven als bij de grafische weergave van synoniemen op deze site. De manier waarop de verwante woorden zijn gevonden, wordt in de respectievelijke toelichtingspagina's voor de drie voorbeeldpresentaties uiteengezet: die op basis van syntax, overlap en nabijheid. Koppelingen naar de voorbeeldpresentaties vind je bij de externe koppelingen onderaan iedere resultaatpagina.

Deeplinks naar het WNT

4 februari 2011
Het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) is het wetenschappelijke woordenboek van het Nederlands. Het is met zijn 43 banden het omvangrijkste woordenboek ter wereld. Het woordenboek is gratis online beschikbaar, maar was tot voor kort alleen vanaf de site van het WNT zelf te doorzoeken. Bij toeval ontdekte ik laatst dat sommige pagina's uit het WNT inmiddels door Google geïndexeerd waren en daar in de zoekresultaten verschenen. Het moest, zo vermoedde ik, mogelijk zijn om deeplinks (ik heb tevergeefs naar een mooi Nederlands woord of neologisme hiervoor gezocht) naar de WNT-site te maken.

En voorwaar: met een fijne tovertruc is dat gelukt. Voortaan vind je op resultaatpagina's op synoniemen.net een koppeling naar de resultaatpagina('s) voor het zelfde woord op de WNT-site. Ik sleutel hier en daar nog wat aan de toverspreuk, dus er kan de eerste dagen af en toe nog wel een koppeling ontbreken.

Meer snelheid, meer capaciteit

24 januari 2011
Afgelopen nacht heb ik het nieuwe cachingsysteem voor de site in werking gezet. Dat systeem zorgt dat bij de meeste opvragingen aan de database niet langer capaciteits- en tijdsintensieve zoekacties nodig zijn, maar dat de resultaten met een snelle handeling uit een tijdelijke opslag kunnen worden opgevraagd, waar ze bij een eerdere opvraging zijn gestald. Dit leidt ertoe dat resultaatpagina's in de regel wat sneller laden en dat de site ook op piektijden alle bezoekers snel kan blijven bedienen.